Türkçeleştirme Belgesi

[hasanyılmaz]

Türkçeleştirme konusunda hep hazırlamak istediğim bir belgeydi. 0.1 sürümü biraz Launchpad üzerine oldu.

Türkçeleştirme üzerine 0.1 indir.

Eleştirilerinizi ve önerilerinizi yazarsanız memnun olurum.

[bytan]

@hasanyılmaz,

Saatin geç olmasın rağmen indirmeden duramadım. İndirdiğime de değdi doğrusu. Çeviri işine ilk defa katılacakların en temel sorularının yanıtlarını bulabilecekleri bir belge olmuş.

Eline sağlık ve teşekkürler.


Not: Belge için tek bir önerim var. 9 ve 10 numaralı sayfalarda Launchpad anlatımı verildikten sonra, bir ve ya iki maddenin örnek olarak nasıl çevrilebileceği gösterilebilirdi. Mesela 10. sayfadaki 9 numaralı maddenin içeriğiyle ilgili gibi.

Tekrar teşekkürler.

[kozanibo]

teşekkürler. ben de dil bölümü öğrencisiyim. elimden geldiğince yardım etmeye çalışacağım

[ırmak]

Bu döküman çevirmenin el kitabı gibi olmuş.
Çok başarılı.
Paylaştığınız için teşekkürler.

[hasanyılmaz]

Bu döküman çevirmenin el kitabı gibi olmuş.
Çok başarılı.
Paylaştığınız için teşekkürler.

Tarif ettiğiniz gibi olmasını amaçlamıştım. Ancak güncellenmesi gerekiyor, eksikleri de var. İlk boş zamanımda gözden geçireceğim tüm konuları.

[ubuntuki lilith]

Gerçekten çeviri yapayım ama nasıl diye düşünenlere çok güzel bir yanıt olmuş bu e-kitap. Ellerine sağlık.

[Fidel]

Bu gece ilk çevirilerimi yaptım. Kısa sürede şöyle bir sorun farkettim. Bilgisayar dilim iyi değil ama İngilizce dilbilgisine hakimim. Doğru Türkçe kelime karşılıkları yanlış bir diziliş ile cümlede bir araya gelebiliyor. Bu da işin rengini epey değiştiriyor. Bir örnek vereyim.

English           : Optimized hardware acceleration of OpenGL with nvidia graphic cards
Current Turkish: Nvidia ekran kartlarının OpenGL ile iyileştirilmiş donanım ivmesi
                  Translated and reviewed by Hasan Yılmaz on 2009-04-24
Suggestions    :  OpenGL'nin Nvidia ekran kartları ile iyileştirilmiş donanım ivmesi
              Suggestions app-install-data in Ubuntu Karmic package "app-install-data-ubuntu" by Ayhan Keser 13 minutes ago

Bu çeviriye yeni bir öneri yapmamın nedeni anlaşılmış olmalı. Burada "optimized hardware acceleration of OpenGL" özne, "with" bağlaç, "nvidia graphic cards" ise belirtili nesne. Bu açıdan mevcut çeviri de özne ile nesnenin karıştığını anlıyoruz. Bu da önemli bir problem.

Bir başka hata da "-dır/dir" eki ile ilgili yapılıyor. Kaynak maddede "am, is, are" var ise Türkçe maddede "-dır/-dir" yer almalıdır. Yok ise yer almamalıdır. Bir örnek de buna vereyim:

English           :  The Kernel Panic game for the Spring engine. A fast-paced RTS with no economy.
Current Turkish:    Kernel Panic Spring motoru için bir oyundur. Ekonomisiz hızlandırılmış bir GZS.
                   Translated and reviewed by Bugra Gokalp Okcu on 2010-01-28
Suggestions    :   Spring motoru için Kernel Panic oyunu. Artırımsız hızlandırılmış bir GZS.
              Suggested by Ayhan Keser 43 minutes ago

Buradaki ayrımı tersten anlatmak daha kolay olacak. Mevcut çevirinin İngilizce karşılığı "The Kernel Panic is a game for the Spring engine" şeklindedir. Oysa kaynak maddede "is a" bulunmuyor ve bu da bir anlam kaymasına sebep oluyor.

Bu satırları yazmamın nedeni işin bilgisayar dili bölümünü önemsizleştirmek değil elbet. Sadece daha iyi bir Türkçe için gözüme çarpan bir kaç şeyi paylaşmak istedim. Ben bu gibi düzeltmeleri yapmaya devam edeceğim ancak bunların bazıları onaylanmış çeviriler. Onaylı bir çeviriye yaptığım yeni öneri dikkate alınır mı bilmiyorum. Ancak alınması Türkçe adına daha nitelikli bir çalışmaya katkı anlamına gelecektir.

Sevgiler.

[ubuntuki lilith]

Düzenlemeleriniz için teşekkürler. Hatalar elbette hepimizde olabiliyor.

[Fidel]

Hata gayet normal ve muhtemelen ben de yapacağım. Ancak bir kez onaylanmış bir çeviriye yapılan yeni önerileri kontrol etmeye zamanı oluyor mu çeviri tayfasının?

[ubuntuki lilith]

Aslında çevrilmemişleri çevirmekten onlara pek fırsat kalmıyor. Bazılarını böyle denk  geldikçe düzenliyoruz bazen de sizin gibi bildirenler sayesinde.

[hasanyılmaz]

Hata gayet normal ve muhtemelen ben de yapacağım. Ancak bir kez onaylanmış bir çeviriye yapılan yeni önerileri kontrol etmeye zamanı oluyor mu çeviri tayfasının?

Daha iyi bir çeviri olduğunu düşünürseniz kendinizinkinin bunu ana çeviri olarak bırakmak daha iyi olur. Eğer öneri olarak kalırsa sonradan denetleyen kişi bunu hemen fark etmeyebilir. Hatta hiç bakılmama ihtimali de olabilir eğer çeviri çok kötü değise.

İyi çalışmalar..

[Fidel]

Hata gayet normal ve muhtemelen ben de yapacağım. Ancak bir kez onaylanmış bir çeviriye yapılan yeni önerileri kontrol etmeye zamanı oluyor mu çeviri tayfasının?

Daha iyi bir çeviri olduğunu düşünürseniz kendinizinkinin bunu ana çeviri olarak bırakmak daha iyi olur. Eğer öneri olarak kalırsa sonradan denetleyen kişi bunu hemen fark etmeyebilir. Hatta hiç bakılmama ihtimali de olabilir eğer çeviri çok kötü değise.

İyi çalışmalar..

Bunu nasıl yapacağımı bulamadım. Bu nedenle hepsi öneri olarak kalıyor.

[hasanyılmaz]

Bunu nasıl yapacağımı bulamadım. Bu nedenle hepsi öneri olarak kalıyor.

Launchpad profil bağlantınızı ve çalıştığınız öneri olarak kalan paketin adresini yazabilir misiniz?

[ubuntuki lilith]

Buraya aktarmayı unuttum sorun çözüldü, Türkçeleştirme takımına üye olmadığı için çevirilerde onaylama yapamıyormuş.

[mst]

Evet, bağlantı verilen belge gayet güzel olmuş, tebrik ederim. Uzun yıllardır bilgisayar kullanan bir kişi olarak benim de "Türkçeleştirme" üzerine naçizane bazı önerilerim olacak. Amatör olarak ve merak nedeniyle, bazı programları kendim için Türkçeleştirdim. Bu işi yaparken zaman zaman Reshack, Hackman, PExplorer, Poedit gibi programlardan ve nihayet programın (varsa) kendi dil dosyalarından yararlandım. Malum, Türkçeleştirme hususu salt tercümenin ötesinde bir olay. Bu nokta önemli, çünkü genellikle İngilizceden tercüme yapılıyor, halbuki iki dilin yapısı ve anlam içerikleri birbirinden oldukça farklı. İşin içine bir de bilgisayar teknik terimleri girince iş daha da karışıyor.

"Loading" yazan yere "yüklüyor" yerine "yükleniyor" demek daha doğru.

(time)s= "zaman (lar)". Büyük hata. (kere,defa)

second(s)="saniye"(ler). Büyük hata. (saniye)

Sayılarda binler ayırıcısı nokta(.) dır, virgül değil. Virgül, bir kesiri (ondalık) ifade eder. Bazı bankaların ATM'lerinde bile aynı yanlışlık var.

"Remove" kelimesi genellikle mevcut pencereden "sil" anlamına geliyor. Bazı programlarda ilginç bir şekilde "uninstall" yani (sistemden) "kaldır" yerine kullanıldığına tanık oldum, dikkatli olmak gerek. Benzer şekilde "Load" (yükle) kelimesi Kur (install) yerine kullanılıyor, Ubuntu yazılım merkezi'ne olduğu gibi. Halbuki "yüklemek" terimi "kaydetmek" anlamına daha yakın. Programı kurmak, hemen daima (install-setup) karşılığında kullanılmalı bence.

Synaptic paket yöneticide süzgeç kullanırken alttaki bilgi satırı: "11 paket listelendi, 1216 tanesi kurulu" Nasıl yani?

"Comment " kelimesi açıklama veya yorum olarak çevrilebilir, kullanıldığı yere bakmak gerekir.

Çeviri yaparken, ilgili programın ya da pencerenin açık olması mutlaka gerekli. Bir windows tercümesi: "Aşağıdaki kutuları kontrol edin". Pencereyi açtığınızda, karşınıza gelen kutucuklardan birine tiklemeniz isteniyor, "check" kelimesi bodoslama tercüme edilmiş.

Yine windows'dan: "Bellek read olamadı" ne demek Allah aşkına?

Gimp çevirisinden bir örnek "Seçimi darbele" ne demek? Bu ifade bir "tercüme", "Türkçeleştirme " değil. Belki "etrafını çiz" demek daha doğru olurdu. Bu gibi programlar, "profesyonel fotoğrafçılık" katkısı dahi gerektirir bana göre.

"Ubuntu Yazılım Merkezi": Türkçe bir ifadenin sadece ilk harfi büyük yazılmalı(özel isim dışında), diğer kelimelerin baş harfleri küçük yazılmalı. Bu alışkanlık bize İngilizceden geçmiş, Türkçeleştirme yaparken İng. dil kurallarını almamalıyız. "Ubuntu yazılım merkezi" daha doğru geliyor. Biraz daha ileri gideyim: Bazen, İng. ifadenin aslına sadık kalmak zorunda değiliz. O ifade ya da kelimenin yaptığı işi Türkçe anlatan güzel bir karşılık da işimizi görebilir. "Lighten" kelimesi "aydınlat" olarak çevrilmemeli. "Güncelleme İçin Denetle" yerine "Güncellemeleri denetle" daha doğru. Buradaki "için" kelimesi, İngilizce ifadedeki "for" kelimesinden kaynaklanıyor ve gereksiz, Türkçe anlatıma aykırı. Eskiden yoktu, son yıllarda duymaya başladım: "Benim için .....yapar mısın?" Türkçede böyle bir ifade tarzı yok, dizilerdeki saçma sapan çevirileri dinleye dinleye dil kirleniyor arkadaşlar. Amerikalı lafı dolandırmayı pek sever, biz ise doğrudan, direkt olarak anlatmayı severiz.

Binlerce satır tutan metinleri çevirirken (Opera'nın dil dosyası 1200 satır kadardı) birtakım hatalar yapılması ve bazı kelimelerin atlanması, unutulması, yanlış yazılması kaçınılmaz. Xubuntu uygulamalar menüsünde "Oyunalar" yazıyor, "Help" yazıyor. Bu hataları en aza indirmek için iki ana şart var: Birincisi; başkaları tarafından kontrol, yani katkı. Launchpad'de yapıldığı gibi. İnsan kendi yazdığı metindeki bazı hataları ilk kontrolde görebilir, kalan hataları, on kere kontrol etse dahi göremez. Çünkü gözümüzle değil, beynimizle okuruz. Olanı değil, olması gerekeni görürüz.
İkinci olarak, tamamen çevrilip de çevirisi onaylanan bir metnin, bir de kelime işlem programlarındaki (elbette Türkçe sözlük kullanan) "heceleme" kontrolünden geçirilmesi. Bu sayede yanlış çevrilen veya İng. olarak unutulan kelimeler ayıklanabilir.

Her seferinde tekrar tekrar çevirip iş yükünü arttırmamak için bazı standartlar getirilmesi zorunlu. Ben çeviri yaparken önce "OK"-"Cancel"-"Help"-"Edit" vb. kelimeleri "tek başına" arattırıp "tümünü değiştir" seçeneğiyle çeviriyordum. Launchpad'de metnin tamamı için bu nasıl mümkün olur bilmiyorum. Belki şöyle yapabiliriz: Bir gönüllüye, bir metnin diyelim ki  200 satırı gönderilir, çeviri bitince isterse çevrilmemiş bölümler de gönderilebilir (mi)?

Başvurulacak kaynaklar konusunda bir ilavem var: Windows ve MS Office çevirileri. Bunlarda her ne kadar bazı saçma çeviriler bulunsa da, yıllardır düzeltile düzeltile, önemli bir kaynak haline geldikleri kanaatindeyim.

Son söz: Tercümenin ötesinde, "Türkçeleştirmek" esastır. Katkı, katkı, katkı...

[alquirel]

Yazdığınız yazının büyük kısmına katılmakla birlikte malesef bazı yerlerine itirazım olacak. Bu iletinizi bir referans veya öneri/tavsiye niteliğinde yazmak istediğinizin farkındayım. Ancak daha çok çeviri hataları havasında geçmiş.

(time)s= "zaman (lar)". Büyük hata. (kere,defa)

Bu kullanımı parantezsiz bir kelime gibi düşünmek de büyük yanlış. Çünkü (geçtiği yere bakmak lazım ama) çoğu zaman oradaki "s" harfi Düzenli İfadeler dediğimiz (Regular Expressions) yapının bir parçası olarak kullanılır. Muhtemelen de başında % işareti vardır. Yani oradaki time ifadesi kere/defa manasına değil "burada benim %s ile yazacağım kelime, zaman türünde bir kelime" manasına gelir. Ve olduğu gibi bırakılmalıdır.

"Remove" kelimesi genellikle mevcut pencereden "sil" anlamına geliyor.

Bir standart belirlenmeye çalışılıyorsa "remove" kelimesi "sil" değil "kaldır" olarak çevrilmelidir. Çünkü "sil" kelimesinin karşılığı "remove" değil "delete" kelimesidir.

Synaptic paket yöneticide süzgeç kullanırken alttaki bilgi satırı: "11 paket listelendi, 1216 tanesi kurulu" Nasıl yani?

Yanlış olarak nitelendirdiğiniz çevirinin orijinal cümlesi : "%i packages listed, %i installed, %i broken. %i to install/upgrade, %i to remove"
Eğer ortada bir çeviri hatası görüyorsanız buyrun doğrusunu da yazın.
Sadece "tanesi"deki ek fazla olmuş, ancak çeviriye kapalı şuan anladığım kadarıyla.
https://translations.launchpad.net/synaptic/main/+pots/synaptic/tr/343/+translate

"Ubuntu Yazılım Merkezi": Türkçe bir ifadenin sadece ilk harfi büyük yazılmalı(özel isim dışında), diğer kelimelerin baş harfleri küçük yazılmalı. Bu alışkanlık bize İngilizceden geçmiş, Türkçeleştirme yaparken İng. dil kurallarını almamalıyız. "Ubuntu yazılım merkezi" daha doğru geliyor.

Bu başka dilden geçen bir alışkanlık değil. Ubuntu Yazılım Merkezi bir uygulamanın başlığıdır, tanıtımıdır, ismidir, üzerindeki levhadır, kitap kapağıdır ... artık ne derseniz. Ve bu saydığım ifadelerde ilk harfler hep büyük yazılır. Size daha doğru gelen o ifade bu saydıklarıma değil cümle yapısına daha uygun bir ifadedir. Sizin mantığınızla ilerlersek, mesela Türkiye Büyük Millet Meclisi değil Türkiye büyük millet meclisi yazmamız gerekir.
Bkz. TDK - Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler (C-12, C-14, D maddeleri)

Eskiden yoktu, son yıllarda duymaya başladım: "Benim için .....yapar mısın?" Türkçede böyle bir ifade tarzı yok, dizilerdeki saçma sapan çevirileri dinleye dinleye dil kirleniyor arkadaşlar. Amerikalı lafı dolandırmayı pek sever, biz ise doğrudan, direkt olarak anlatmayı severiz.

Her ne kadar dizi çevirileriyle Türkçemizin darbe aldığına katılıyor olsam da Türkçede böyle bir ifade tarzı olmadığını da kabul edemem. Yani verdiğiniz örnek uygun olmamış. Zannetmiyorum ki siz şimdiye kadar hiç kimseye "Bunu benim için yapar mısın" dememiş olasınız.

Son söz: Tercümenin ötesinde, "Türkçeleştirmek" esastır. Katkı, katkı, katkı...

Son söz: Bu çeviriler kullanıcılar tarafından yapılmaktadır. Ve her kullanıcıya da bu imkan sağlanmaktadır. Ancak Türkçeleştirmek işi sıradan bir kullanıcının yapabileceği bir iş değildir. Ciddi bir birikim ve bu alanda bir eğitim gerektirir. Kullanıcılarımız arasında da bu kapasitede insan çıkmadığı sürece "Türkçeleştirme" değil "tercüme" yapıyor olmak zorundayız malesef.

[meda]

[mention=369884]@mst[/mention]  çok dolu bir yazı olmuş makale tadında. 

[mention=182134]@hasanyılmaz[/mention]  açıklama belgesi için çok teşekkür ederim. Baya da faydası dokundu. 

[hasanyılmaz]

@meda Güncelliğini biraz yitirmiş olabilir ama hala faydası varsa ne güzel. 18.04 sürümünden önce elden geçirmeyi düşünüyorum.