Türkçe Özeni ile ilgili gözden geçirmeler

[Burak]

@erginemr, bildiklerimi söyleyeyim ben

Eğer ekler birleşikse özel isimlere de eklendiğinde "Ahmet'te" sertleşiyor fakat ayrı yazılan de hiçbir zaman sertleşmiyor.

Ankaralılar'a deniyor çünkü Ankaralılar bir özel isim olmuş oluyor, ondan sonraki ek olduğu için kesme işaretiyle ayrılıyor.

Bir şey ayrı yazılıyor fakat birkaç birleşik yazılıyor. Her şey de ayrı yazılıyor mesela.

@erginemr, @atomkarinca

Aman üstadlar!

Öncelikle "Ankaralılara"daki '-lar' da çekim eki. Eğer ayrı yazılsaydı şöyle olurdu: "Ankaralı'lara"

AMA ayrılmıyor.

Kural şöyle: Eğer özel bir isim yapım eki alırsa, yapım eki ayrılmadığı gibi arkasından gelen çekim ek(ler)i de ayrılmaz. Yani doğrusu "Ankaralılara" şeklindedir.

Başka bir örnek: Çin --(gelsin bir çekim eki)--> Çin'e gittim. / Çin --(gelsin bir yapım eki, arkasından çekim ekleri)--> Çinlilerin gözleri çekik olur.

[olaki]

Herkes mi, yoksa her kes mi?

Selam,
Mektep medrese görmüşlüğüm az, imla cahilliğim bol miktarda vardır... 
Hayatımda (ki, az bir hayat değildir) 'herkes'in 'her kes' biçiminde yazıldığını hiç görmedim.
Sağlıcakla

[atomkarinca]

@cranbur, haklı olabilirsin. Aklımda yanlış kalmış o zaman.

[erginemr]

Herkes mi, yoksa her kes mi?

Selam,
Mektep medrese görmüşlüğüm az, imla cahilliğim bol miktarda vardır... 
Hayatımda (ki, az bir hayat değildir) 'herkes'in 'her kes' biçiminde yazıldığını hiç görmedim.
Sağlıcakla

Estağfurullah, sağ olun. Hepimizin, birbirimizden öğreneceği çok şey var.

[ironic]

Ni demek.

Mustafa görmesin darılır sonra.  Gerçekten bu konuda çok azim gösteriyor. Biz de destek olmaya çalışalım.


Düzeltme: Bizde -> Biz de
(Güzel Türkçe diye diye, sonunda birbirimize gireceğiz ama haydi hayırlısı. - @erginemr)

[MURATSPLAT]

  Her zaman türkçe karşılığı olan bir adın yerine yabancı bir kelime kullanmak bence eziklikten başka bişe değil.
Ayrıca faydalıda değil. Bilgisayarla  yeni tanışmış biri, anadili türkçe olan, benek kelimesini bir  uygulamada gördüğünde   hemen görüntü ilgili çarışımlar yapar.

  Bu ara şuan kullandığım kde sürümünde benek yazmıyormuş. Üzücü

@MURATSPLAT,
Kusura bakmayın, kişisel de algılamayın ama Türkçe'yi savunurken o kadar çok dil bilgisi hatası yapmışsınız ki düzeltmeden edemiyorum.

- "Türkçe"nin 't'si büyük yazılır.

- "bişe"  --->  "bir şey" şeklinde yazılmalı. "bir şey"i bitişik yazma hatasına çoğumuz düşüyoruz. Unutmayalım; içinde "şey" geçen her şey ayrı yazılır. Ör: "bir şey", "her şey", "çok şey"...

- "faydalıda" --> "faydalı da" şeklinde yazılmalı. "Dahi" anlamına gelen "de" bağlacı ayrı yazılır.

-"...hemen görüntü ilgili çarışımlar..."  -->  "...hemen görüntü ile ilgili çağrışımlar..."

  Aslında  dikkat ederim ama forumlarda etmiyorum eklere ..

[MURATSPLAT]

  En çok da şunu seviyorum:
   piksel=benek  linuxda ilk tanıştığımda dikkatimi çeken  ilk türkçe terim

pixel yerine benek kullanıldığını hiç görmedim.

default için öntanımlı da kullanılabilir.

Ahanda benek ! bundan sonra hiç görmedim demessin 

[IMG]http://img216.imageshack.us/img216/8559/carbonicaorg5ii1.th.png[/img][IMG]http://img216.imageshack.us/images/thpix.gif[/img]

[Eren]

Peki arkadaşlar, bu konuda benim de kafama takılan şöyle bir iki sorum olacak:

1. Özel isimleri kullanırken bu harf sertleşmesi / yumuşaması nasıl gerçekleşiyor? Örneğin ismin -de halini özel isimlerde kullanırken Hasan'da diyoruz. Özel isim sert sessizle bitiyorsa, -de, -da da isme uyuyor mu? Yani Ahmet'de mi doğru, yoksa Ahmet'te mi?

2. Özel isimlere eklenen çekim eklerinde araya tek tırnak işareti koyuyoruz (örn. Ankara'ya), yapım eklerinde ise eki tırnak işareti olmadan kullanıyoruz (örn. Ankaralı). Benim merak ettiğim, yapım ve çekim (özellikle çoğul) eklerinin bir arada kullanıldığı durumlarda tırnak işareti nerede başlıyor; çekim ekinin başladığı yerde mi? Örnek durumlar: Ankaralılar, Ankaralılara, Hasanlar, Hasanlardan,

3. Bu "bir" ve "her" sözcükleri oldum olası kafamı karıştırmıştır: Birkaç mı, yoksa bir kaç mı? Bir.şey mi, yoksa bir şey mi? Her.şey mi, yoksa her şey mi? Herkes mi, yoksa her kes mi?

Haydi bakalım; edebiyatçılar ve güzel Türkçe'ye önem veren arkadaşlar, iş başına!

Çok güzel bir konuya değinmişsin Emrah.

Kullanılmalı kelimesini kullanıl malı yazanlar var.
Beşiktaş'a kelimesini Beşiktaş' a yazanlar var.
Selami çeşme Camisi kelimesini Selami çeşme Camii'si olarak yazanlar var.

Hangileri doğru benimde hep kafam karışıyor.

Bir de bildiğim kadarıyla ayrı yazılıyor ama birde olarak yazanlarda var.

[heartsmagic]

meli malı ayrı olmaz.
Beşiktaş'a elbette, boşluk fazla oraya.
Camii kullanımı kaldırıldı diye biliyorum. Artık camisi diyoruz.
TDK'nin çıkardığı kitapları edinmemiz gerekiyor sanırım, acilinden bana da lazım

[zeitgeist]

http://www.tdk.gov.tr/

[heartsmagic]

Basılı olanını kast ettim
TDK'nin sitesi sık sık uğradığım bir yerdir. Hatta Ubiquity için bir ekleme bile yaptım kendime.

[zeitgeist]

  Yok yahu öneride bulunmak için değil, sohbette bahsi geçen meselelerde Tdk ya başvurduğumu belirtmek için yazdım. Yoksa eminim ki herkes zaten siteyi kullanıyordur. Ubiquity meselesini de merak ettim şimdi, tdk yı işim gereği de çok kullanıyorum çünkü.

[heartsmagic]

http://www.heartsmagic.net/ubiquity-ile-seslisozluk-ve-zargan-aramalari/ yazısında anlattığım olayın TDK için de yapılmış hali. Ubiquity kurdukdan sonra oradaki bağlantıyı takip ederek abone olabilirsin.

[zeitgeist]

@heartsmagic
Teşekkürler, elimdeki işler bitsin hemen deneyeceğim.

[ironic]

Pclabs bu konuda duyarlı davranmış ve kendince bir çalışma yapmış..
..............


"-ewt. bunu bende biliomm. sen daa bilmionmuuu???
- biliom tabee.........
- tmm o zmn. grsrz. byyy."

Sizce bu diyalog hangi dille yazılmış olabilir? Türkçeye biraz benziyor, öyle değil mi? Evet, biraz zorlayınca, birkaç kez baştan okuyunca... Evet, evet, çözdük sonunda. Bu, Türkçe...

Türkçe, son zamanlarda o kadar yıpratıldı ki, bırakın Türkçe öğrenmeye çalışan bir yabancıyı, ana dili Türkçe olan birisi bile İnternet ortamındaki Türkçeyi anlayamaz hâle geldi. Sözüm ona "forum" sitelerindeki konulardaki, "blog"lardaki yazıların altlarındaki, haberlerdeki yorumlar o kadar basit, o kadar âdî bir dille yazılmaya başlandı ki, "İnternetteki Yazım Kuralları v 1.4"ü bilmeyen birisi için bu yazılıp çizilenlerden bir şey anlayabilmek imkânsız oldu. Öyle ki, ilkokul birinci sınıfta öğretilen yazım kuralları bile hiçe sayılmaya başlandı. Bu yüzden, "en genel" yazım kurallarını tekrar hatırlatma ihtiyacı hissettim ve bu yazıyı hazırlamaya karar verdim. İşte, Türkçeyi tam olarak olmasa bile, nispeten "iyi" bir şekilde kullanabilmek için bazı ipuçları:

1. Cümleye daima büyük harfle başlayın. Her ne kadar bazı İnternet sitelerinde "küçük harf zorunluluğu" olsa da, bunu doğru bulmuyorum. Sonuç olarak büyük harfler boş yere üretilmemiş, öyle değil mi?

2. Kelimelerdeki harfleri hiçbir zaman "yutmayın" ve Türkçe alfabede olmayan w, x, q... gibi sesleri Türkçe kelimelere karıştırmayın. Yani, "evet" yerine "ewt", "tamam" yerine "tmm" ya da "ok", "geliyorum" yerine "geliom", "yapacağım" yerine "yapcam" gibi gülünç ifâdeler kullanmayın.

3. İngilizce teknik terimlerin Türkçe karşılıklarını kullanmaya özen gösterin: "Server" yerine "sunucu", "flash disk" yerine "taşınabilir bellek", "cpu" yerine "işlemci", "printer" yerine "yazıcı" vb. gibi...

4. Noktadan, virgülden, ünlemden, soru işaretinden vs. sonra mutlaka bir boşluk getirin. "Elma,armut;kavun,karpuz." yerine "Elma, armut; kavun, karpuz." gibi...

5. Kesme işaretini kullanmaya özen gösterin. Özel isimlere gelen çekim ekleri daima kesme işareti ile ayrılır: "Ankara'ya", İstanbul'dan", "Meltem'e" vs. gibi. Yalnız, hatırlatmakta fayda var: Dil isimlerine gelen ekler hiçbir zaman ayrılmaz. Örneğin; "Türkçe'yi" değil "Türkçeyi" yazımı doğrudur.

5. Ayrı ve bitişik yazılması gereken de/da eklerinin farkına varın. "Dahi" anlamındaki "de" eki her zaman ayrı yazılır: "Ali de toplantıya katılacak (Ali dahi toplantıya katılacak)." gibi. "Ayşe'de toplantıya katılacak." derseniz, "Toplantıya katılacak kişilerden birisi Ayşe'nin içinde toplantıya katılacak." demiş olursunuz.

6. Soru eki olan "mi" her zaman ayrı yazılır: "Dün yağmur mu yağdı?"

7. "Şey"li şeyler her zaman ayrı yazılır: "Bildiğim bir şey var ki, o da yaşamak."

8. "Her" de yine her zaman ayrı yazılır: "Her şeye sahip olmak istiyordu."

9. "Ki" eki, eğer bir sahiplik bildiriyorsa bitişik yazılır: "Benimki (benim arabam) daha hızlı." Bağlaç olan "ki" ise daima ayrı yazılır: "O kadar yorgunum ki, hemen uyumak istiyorum." Peki bu "ki"yi nasıl anlayacağız? Çok basit: "ki"yi ve sonrasını silin. Geride kalan kısım anlamlı bir cümle oluşturuyorsa bu iş tamamdır. Oradaki "ki" ayrı yazılmalıdır.

10. Yazımı en çok karıştırılan kelimeler ve bunların doğru yazımları ise şöyledir:
herkez > herkes
yalnış > yanlış
orjinal > orijinal
fiat > fiyat
miğde > mide
pekçok > pek çok

11. Hâl Ekleri:

a) -i (yükleme) hâli: İsmi niteler, etkiyi gösterir. Yüklem ne ile ilgiliyse ona gönderme yapar. Örneğin; "Bilgisayarı ne zaman getireceksin?" ('neyi getireceksin?' gibi 'kimi' ve 'neyi' sorularına cevap verir.)

b) -e (yönelme) hâli: Genellikle bir yerden bir yere hareketi gösterir. Örneğin: "Arabayla İstanbul'a gittiler." ('nereye gittiler?' gibi 'nereye', 'kime' vb. sorulara cevap verir.)

c) -de (bulunma) hâli: Konum bildirir. Örneğin: "Telefonumu evde unutmuşum." ('nerede unutmuşum?' gibi 'nerede', 'kimde' vb. sorulara cevap verir.)

ç) -den (çıkma) hâli: Bir ayrılma durumunu bildirir. Örneğin: "Ankara'dan İstanbul'a doğru yola çıktılar." ('nereden yola çıktılar?' gibi 'nereden', 'kimden' vb. sorulara cevap verir.

d) Yalın hâl: İsmin hiçbir hâl eki almış hâlidir. Örneğin; telefon, İzmir, otobüs...

Eğer bir kelimenin nasıl yazılacağını bilmiyorsanız, Türk Dil Kurumunun sitesi üzerinde yer alan "Güncel Türkçe Sözlük" sayesinde doğru yazım şeklini öğrenebilirsiniz.

Bunlar, en temel yazım kurallarıdır. Bu kuralların daha fazlasına yine Türk Dil Kurumunun sitesi üzerinden ulaşabilirsiniz.

Kaynak: http://blog.pclabs.com.tr/2008/11/15/turkcede-en-temel-yazim-kurallari/

[mbt28]

Sabit ve kilitli bir başlık içinde biraz daha özetlenip ve renklendirilip(bildiğimiz renk, örneklerin mavi yapılması gibi) başlık açılırsa güzel olur diyorum ve yönetimimize sesleniyorum .

Aklıma bir şey takıldı derslerim gereği İngilizce ile çok fazla haşır neşir oluyorum, aklıma hep şu takılır mesela "car, apple, fruit, or oil" diye bitebiliyor bir cümle. Kelimelere takılmayın örnek olsun diye yazdım, Türkçede de benzer bir şekilde sıralama yaparken "ve" veya "veya" kelimelerinden önce virgül kullanıyormuyuz?

[Burak]

Sabit ve kilitli bir başlık içinde biraz daha özetlenip ve renklendirilip(bildiğimiz renk, örneklerin mavi yapılması gibi) başlık açılırsa güzel olur diyorum ve yönetimimize sesleniyorum .

Aklıma bir şey takıldı derslerim gereği İngilizce ile çok fazla haşır neşir oluyorum, aklıma hep şu takılır mesela "car, apple, fruit, or oil" diye bitebiliyor bir cümle. Kelimelere takılmayın örnek olsun diye yazdım, Türkçede de benzer bir şekilde sıralama yaparken "ve" veya "veya" kelimelerinden önce virgül kullanıyormuyuz?

Hayır, Türkçe'de "ve" veya "veya"dan önce virgül kullanımı kabul edilmiyor.

[erginemr]

Teşekkürler @ironic. Çok güzel bilgiler.

[Burak]

@ironic,

Güzel bir yazı, teşekkürler. Ama ufak bir hata var: (8. madde) "Her" de her zaman ayrı yazılır denmiş. "Herhangi" ve "herkes" birleşik yazılıyor.

Bir de 5. madde'de (Bu arada iki tane 5. madde var. Benim kastettiğim ilk 5. madde) dil isimlerinden sonra kesme işareti gelmez denmiş. Doğrudur ama bu çok genel bir kuralın sebep olduğu özel bir durumudur.
Kural şöyle: Herhangi bir özel isme yapım eki geldiğinde, yapım eki ayrılmadığı gibi, bu yapım ekinde sonra gelen çekim ekleri de ayrımlazlar.
'Türkçe' sözcüğüğnde 'Türk' kökünden sonra '-çe' yapım eki gelmiştir ve bu sebeple daha sonra gelecek hiçbir ek ayrı yazılmaz: "Türkçenin"
Bu duruma başka bir örnek: Ankara-lı-lar da bitişik yazılır --> Ankaralılar . Zira '-lı' yapım eki gelmiştir.

[ironic]

Burak bu konuda düzenlemeler yapabiliriz. Bazı noktalar da ben de takıldım ama emin olmadığımdan tam bir karar veremedim. Bu konuda yetkin bir arkadaş güzel bir paylaşım yaparsa çok daha güzel olur.

[Burak]

Ben derhal bir başlık açıyorum, genel hatalarla ilgili.