UEFI Resimli Kurulum Rehberi

[ibrahimcelik]

UEFI

UEFI (~EFI), özellikle 2010 yılı sonrasında üretilmiş olan bilgisayarlarda bulunan bir aygıt yazılımı arayüzüdür. Daha eski bilgisayarlarda yaygın olarak kullanılmakta olan BIOS aygıt yazılımı arayüzünün yerini alması niyetiyle oluşturulmuştur. Bu yazı, EFI modunda Ubuntu kurulması ve çalıştırılması ve ayrıca Ubuntu'yu kullanarak UEFI ve Eski BIOS modu arasında geçiş yapılması ile ilgili bilgi sağlamaktadır.

1. Deneme Yanılma yolu ile Hızlı ve Kolay Bir Şekilde Ubuntu Kurulumu

Eğer 2010 ve daha sonrasında bir bilgisayar aldıysanız ve Ubuntu'yu EFI modunda kurmanız gerekip gerekmediğini bilmiyorsanız aşağıdaki adımları izleyerek Ubuntu'yu hızlıca ve kolay bir şekilde kurabilirsiniz:

1.1 Ubuntu-Secure-Remix 64 bit ya da Ubuntu (>=12.10) 64 bit'in Canlı DVD'sini veya Canlı USB'sini oluşturun. İlkini oluşturmak daha iyi olabilir çünkü 4. aşamada kullanılacak olan Boot-Repair uygulamasını da içermektedir.

Ubuntu-Secure-Remix: http://sourceforge.net/projects/ubuntu-secured/files/
Boot-Repair: https://help.ubuntu.com/community/Boot-Repair
Canlı DVD ya da USB oluşturma: https://help.ubuntu.com/community/LiveCD#How-To_LiveCD_Ubuntu

1.2 BIOS'unuzdaki QuickBoot/FastBoot özelliğini ve Intel Smart Response (SRT) özelliklerini devre dışı bırakın.

1.3 Bilgisayarınızı Canlı DVD/USB'yi kullanarak çalıştırın ve "Ubuntu'yu Dene"yi seçin. Güvenli önyükleme ya da imza hatasıyla karşılaşırsanız güvenli önyüklemeyi bu makalenin devamında anlatıldığı şekilde devre dışı bırakın ve bilgisayarı yeniden başlatın.


1.4 Ubuntu'yu Canlı DVD/USB ile normal şekilde kurun ve bilgisayarı tekrar başlatın.

1.5 Eğer bilgisayar Ubuntu'yu açamıyorsa (ama Windows'u açıyorsa) ya da GRUB2 menüsündeki Windows girdisi Windows'u açamıyorsa, bilgisayarınızı Canlı DVD/USB ile tekrar çalıştırın ve tekrar "Ubuntu'yu Dene" seçeneğini seçin. Canlı oturum yüklendiğinde Boot-Repair'i çalıştırın. Yazılım çalıştığında "Tavsiye Edilen Onarım"a tıklayın ve bilgisayarı tekrar başlatın.

1.6 Bu işlemin, başlatma sorunlarını çözmesi gerekir. Eğer sorununuz yine de çözülmezse Boot-Repair'in "Tavsiye Edilen Onarım"ını tekrar çalıştırın ve görüntülenecek olan URL'yi (paste.ubuntu.com/XXXXXX/) bir kağıda yazın. Sonra bilgisayarı tekrar başlatın.

1.7 Hala olmadıysa, bir yardım forumunda yeni bir başlık açın ve önceki aşamada kağıda yazmış olduğunuz URL'yi de belirterek sorununuzu buraya yazın.

2. Ubuntu'yu EFI Modunu Kullanarak Kurma

Uyarı: Eğer yeni bir Ubuntu kullanıcısıysanız bir önceki paragraftaki tavsiyeleri takip etmek isteyebilirsiniz.

2.1 Ubuntu'nun EFI Modunda kurulması gereken durum:

Bilgisayarınızda EFI aygıt yazılımı olması, Ubuntu'yu EFI modunda kurmanız gerektiği anlamına gelmez. Önemli olan noktalar şunlardır:

2.1.1. Eğer bilgisayarınızdaki diğer işletim sistemi (Windows Vista/7/8, GNU/Linux...) EFI modunda kurulmuşsa, Ubuntu'yu da EFI modunda kurmanız gerekir.

2.1.2 Eğer bilgisayarınızdaki diğer işletim sistemi (Windows Vista/7/8, GNU/Linux...) eski sistem (EFI olmayan) modda kurulmuşsa, Ubuntu'yu da aynı modda kurmanız gerekir. Mesela, bilgisayarınız 2010 yılından önce üretilmişse, 32 bit ise veya üzerinde Windows XP kurulu olarak satın alınmışsa Eski sistem BIOS kurulu demektir.

2.1.3 Eğer bilgisayarınızda kurulu olan tek işletim sistemi Ubuntu'ysa o zaman fark etmez; EFI modunda veya diğer modda kurulum yapabilirsiniz.

2.2 Genel İlkeler

Ubuntu'yu EFI modunda kurmak için:

2.2.1 64 bit Ubuntu diski kullanın (32 bit EFI'yi tanıyamaz).

2.2.2 Ubuntu'nun son sürümünü kullanın. UEFI desteği ilk 11.10 sürümü ile geldi ama sonraki sürümlerde daha tutarlı hale getirildi. UEFI güvenli önyükleme 12.10 sürümü ile geldi.

2.2.3 Aygıt yazılımınızı (BIOS), diski UEFI modunda açacak şekilde ayarlayın.

2.2.4 Sonra:
   - Ubuntu'nun otomatik kurucusunu ( "Ubuntu'yu diğerlerinin yanına kur" veya "diski sil ve Ubuntu kur") kullanıyorsanız özel bir şey yapmanıza gerek yoktur. Önemli: Eğer bilgisayarınızda Windows kurulysa ve onu kaldırmak istemiyorsanız "diski sil ve Ubuntu kur" seçeneğini seçmeyin.
   - Eğer elle bölümleme yapmayı ("başka bir şey") seçerseniz, bir EFI bölümü oluşturmanız ve kullanmanız gerekecek.



2.3 Bilgisayarın Sabit Diski EFI Modunda Açıp Açmadığını Tespit Etme

Bunu sadece Ubuntu'yu sabit diskinize kurduysanız veya BIOS ayarlarına bakarak yapabilirsiniz. Ubuntu kurulu bir sabit disk üzerinden (Canlı DVD/USB değil) Uçbirimi (Ctrl+Alt+T) ve şu komutu girin:
[ -d /sys/firmware/efi ] && echo "EFI boot on HDD" || echo "Legacy boot on HDD"

NOT: Eğer sonuç "Legacy boot on HDD" ise ya BIOS UEFI türünde değildir ya da BIOS sabit diski UEFI modunda başlatmak için ayarlanmamıştır.

2.4 Bilgisayarın CD'yi EFI Modunda Açıp Açmadığını Tespit Etme

Uyarı: Bilgisayarınız CD'yi EFI modunda açsa bile sabit diski eski modda açabilir ya da tam tersi olabilir.

64 bit Ubuntu diskinden başlatırken:

- Eğer BIOS CD'yi EFI modunda açmaya ayarlanmışsa aşağıdaki ekranı göreceksiniz.



Eğer BIOS CD'yi EFI modunda açmaya ayarlanmamışsa veya disk 64 bit değilse aşağıdaki ekranı göreceksiniz.



2.5 BIOS'u EFI Modunda ya da Eski Modda Açmak

Bazı yeni bilgisayarlar (>2011) EFI modunda veya Eski modda (EFI olmayan) başlatmaya izin verirler. Bu ayarı her bilgisayarda farklı şekilde ele alabilirsiniz ama bu ayar genellikle BIOS'un "Boot order" sekmesinde bulunur (BIOS ekranına ulaşmak genellikle başlangıçta bir tuşa basmak gerekebilir).

NOT: Bazı BIOS'lar, optik sürücünün başlatma modunu sabit diskin başlatma modundan farklı şekilde ayarlamaya izin verir.

1. "UEFI Hitachi" sabit diski EFI modunda açmayı sağlar.
2 "P1: Hitachi" sabit diski Eski modda açmayı sağlar.
3. "P3: DVD" Ubuntu CD'sini Eski modda açmayı sağlar.
4. "UEFI: USB" Ubuntu Canlı USB'yi EFI modunda açmayı sağlar.



Burada da BIOS'un ikinci ve daha basit bir örneği var. Bu örnekte "Boot Mode" değişkeni tüm ortamlar için başlatma türünü (EFI veya Eski mod) aynı anda değiştirmek imkanı sunar.



Bazı aygıt yazılımları (BIOS'lar) bir UEFI/Legacy (eski) başlatma seçeneği sunar. Bu modda [Sadece Legacy], [Sadece UEFI] ve [Her İkisi] seçeneklerini sunar. Sonuncu seçenekte eğer mümkünse EFI modunda balşatılır ama bir EFI  dosyası algılanamazsa Eski (Legacy) modunda başlatılır.

2.6 Bir EFI Bölümü Oluşturma

Ubuntu'yu otomatik değil de özel kurulum ile EFI modunda kurmak istiyorsanız sabit diskte bir EFI bölümü gereklidir.

2.6.1 Ubuntu 12.04'ten beri var olan bir Windows 7 EFI bölümünü biçimlendirmeden yeniden kullanmak mümkündür. Eğer Ubuntu'nun daha önceki bir sürümünü kullanıyorsanız veya EFI modunda GNU/Linux''un birkaç farklı kurulumu mevcutsa yeni bir EFI bölümü oluşturmak daha sağlıklıdır.

2.6.2 Bir EFI bölümü Gparted yazılımının yeni sürümlerinden biri kullanılarak oluşturulabilir (12.04 ile gelen Gparted uygundur). Oluşturulan bölüm şu özellikleri taşımalıdır:
               1. Bağlanma noktası: /boot/efi (Not: Elle bölümleme kullanılırken bu bağlanma noktasını oluşturmak önemli değildir.        Ubuntu kurucusu tarafından otomatik olarak algılanacaktır.)
               2. Boyut: 100 MB ile 250 MB arası
               3 Tür: FAT32
               4. Diğer: Bir GPT diskinin başında yer almalıdır ve "boot" bayrağına sahip olmalıdır.

3. Ubuntu'nun EFI Modunda Kurulup Kurulmadığını Tespit Etme

EFI modunda kurulmuş bir Ubuntu şu yollarla anlaşılır:

1. /etc/fstab dosyası EFI bölümü taşıyorsa (mount point: /boot/efi)
2. grub-pc yerine grub-efi başlangıç yükleyicisi (bootloader) kullanıyorsa
3. Kurulu olan Ubuntu'dan Uçbirimi açın ve şu komutu girin:
[ -d /sys/firmware/efi ] && echo "Installed in EFI mode" || echo "Installed in Legacy mode"

4. Ubuntu'yu EFI veya Eski Moda Çevirme

4.1 Ubuntu'yu EFI Moduna Çevirme

1. Boot-Repair'i başlatın ;"Gelişmiş Seçeneklere gelin ve "GRUB konumu" sekmesine tıklayın.
2. Eğer ayrı bir /boot/efi bölümü satırı görmüyorsanız bu, bilgisayarınızd EFI bölümü olmadığı anlamına gelir. Bu durumda Boot-Repair'den çıkın ve bir EFI bölümü oluşturun. (Yukarıdaki ilgili bölüme bakın.)
3. Eğer "Ayrı bir /boot/efi bölümü" satırını görüyorsanız üzerine tıklayın ve "Uygula" düğmesine tıklayın.
4. BIOS'u sabit diskinizi EFI modunda açacak şekilde ayarlayın (Yukarıdaki ilgili bölüme bakın.)



4.2 Ubuntu'yu Eski Moda Çevirme

1. Eğer Ubuntu bir GPT disk üzerine kuruluysa (bunu 'sudo parted -l'  komutuyla alayabilirsiniz) diskin başlangıcında bir BIOS-Boot bölümü (1MB, Biçimlendirilmemiş dosya sistemi, bios_grub bağrağı) oluşturmak için Gparted uygulamasını kullanın.
2.  Boot-Repair'i başlatın ;"Gelişmiş Seçeneklere gelin ve "GRUB konumu" sekmesine tıklayın.
3. "Uygula" düğmesine tıklayın.
4. BIOS'unuzu sabit diski Eski modda açacak şekilde ayarlayın. (Yukarıdaki ilgili bölüme bakın.)

5. Güvenli Önyükleme

Güvenli Önyükleme 2012 yılında Windows 8'in kurulu geldiği bilgisayarlarda görülen yeni bir UEFI özelliğidir. Bu özelliğe 12.10 64 bit ile birlikte destek verilmeye başlandı ama hala tutarlı değil ve bu nedenle Ubuntu'yu başlatmak için bu özelliği devre dışı bırakmak zorunda kalabilirsiniz.
Burada Güvenli Önyükleme özelliği etkinleştirilmş bir BIOS örneği görmektesiniz.



Güvenli Önyüklemeyi etkinleştirmek veya devre dışı bırakmak için BIOS'unuzda benzer bir seçenek bulun ve Etkinleştirmek/Devre Dışı Bırakmak için klavyenizi kullanın.

Ubuntu Documentation

   Asıl Metin: https://help.ubuntu.com/community/UEFI

[heartsmagic]

Sabitleyelim konumuzu.
Tekrar eline sağlık @ibrahimcelik.

[ibrahimcelik]

Rica ederim Ubuntu kullanıcılarına yardımcı olur umarım.

[melihkirmizili]

merhaba ibrahimcelik, ben hp marka bir ultrabook aldım ve 3 gündür ubuntu yüklemeye çalışıyorum, yapamadım. hp nin pavilion ultrabook 15-b030st modeli. Üzerinde win 8 kurulu olarak geldi. sizin yazınızı okudum. benim bilgisayarın uefi bellenim ayarlarına giriyorum orada bios ayarlarına giriyorum, secure boot seçeneği var onu kapatıyorum ama  QuickBoot/FastBoot seçeneği yok bilgisayarda. dolayısıyla bunu kapatamıyorum, muhtemelen bundan dolayı kuramıyorum. usb ile de denedim, dvd ile de denedim ama bir türlü ubuntu nun kurulumunu başlatamadım.

bana yardımcı olursanız çok sevinirim..

[ibrahimcelik]

Merhaba @melihkirmizili,

Açıkçası ben sadece çeviriyi yaptım hiç kendim de denemedim bir bilgisayar üzerinde. Teknik bilgim de zayıf olduğu için yakın zamanda bilgisayar alıp kurmuş birisi cevap verirse sizin için daha verimli olur. Kolay gelsin.

İyi günler.

[if]

@mehmetkirmizili, Ubuntu canlı cd/usb hiç açılmıyor mu?

[melihkirmizili]

evet hiç açılmıyor, usb yi takıyorum, boot order da ilk sıraya da usb yi çıkarıyorum olmuyor.
harici cd sürücüsü ile de denedim yine olmadı, aynı cd ile windows 7 olan bir bilgisayara sorunsuz yüklemiştim halbuki.

[if]

@melihkirmizili, BIOS ayarlarını öntanımlı yapın, güvenli önyükleme seçeneğini kapatın ve öyle deneyin.

[BBerraksu]

Merhaba,

W8 yanına ubuntu kurdum. Kurulum için anlatılan bios ayarlarını yaptım. Kurulum öncesi 25 gb disk tanımladım. ubuntu kurulum anında bu diski 2 ye bölerek kurulumunu tamamladı. Kurulum anında ve sonrasında bir hata olmadı.

Fakat kurulum sonrası bios ayarlarından dolayı w8 çalışmıyor ancak bios ayarlarını eskiye çevirdiğimde çalışıyor. O zamanda makine direk w8 ile açılıyor ubuntuyu hic sormuyor.

Birde bios ayarlarını ubuntuya göre ayarlı olduğunda mor renkli bir ekranda 5-6 satırdan oluşan bir menü ile geliyor ve en altta tek satırda w8 yazıyor, ama w8 açılmıyor.

w8 ile ubuntuyu beraber kullanabileceğim bios ayarlarımın nasıl olması gerektiğini öğrenmeye çalışıyorum ama bulamadım.
Kullandığım makinem Lenovo y510p bios insydeh20 dir.

Ubuntuyu uefi modunda kuramadım ve sanırım bu yüzden bir sorun ile karşılaşıyor olabilir eğer böyle ise bu durumu düzeltme yolu yok ise ubuntuyu silip yenidne kurmak gerekebilir belki.

Sanırım sorunumun kaynağını burada buldum galiba
http://wiki.ubuntu-tr.net/index.php?title=UEFI_modunda_Ubuntu_kurulumu bu ubuntuyu uefi olarak kuramadığımdan kaynaklandığını düşünüyorum. Kurulum sonrasını bu durumu düzeltmeye uğraşmak mı yoksa silip yeniden mi yüklemek daha doğru olur acaba.

Bu konuda yardıma ihtiyacım var.

[if]

@BBerraksu, BIOS ayarlarından muhakkak UEFI'yi ve güvenli önyüklemeyi açıp kapattığınızdan sorun yaşıyorsunuz. Güvenli önyükleme kapalı dursun. UEFI'nin açık ya da kapalı durmasına siz karar verin ama birinde karar kılın:) Ardından Grub2'yi tekrar yüklersseniz sorun muhtemelen çözülecektir.

[BBerraksu]

Merhaba,

Ben sorunu çok farklı birazda rastlantı ile biraz değişik bir duruma geldim.

İlk hatalı yüklemeden w8 açıp disk yönetiminden ubuntu diski sildim. Ama diski iptal etmedim.

Önceden hazırlamış olduğum ubuntu yüklü usb belleği taktım ve bilgisayar ayarları kaydedip resetledim.
Makina hali ile açılışta hata verdi bu hata anında makinamı resetleyim
Bios dan;
Security bölümünden boot kapatarak devam etdim, boot bölümünden usb belleği 1. sıraya hdd 2. sıraya alarak devam ettim.
Makineyi resetledim ve ubuntu kurulumu usb üzerinden başladı.
Siyah ekran geldi.
Kurulum devam ederken kurulum türü windows8 işletim sisteminin yanına kur seçeneği çıkmadı. İşletim sistemini görmedi.

Başka bir şey seçeneği seçip ubuntunun kurulacağı diski ben seçerek devam ettim ubuntu sorunsuz kuruldu ama gene açılışta ubuntu veya w8 seçim ekranı gelmiyor.
Bios dan bakınca w8 ve ubuntu hdd görmekteyim hangisini 1. sıraya alırsam o açılıyor. Belliki gene bir yerde bir hata yaptım.
Şimdi bu aşamada durumu düzeltme şansım var mı bilmiyorum.

Ubuntu direk açılmıyor
ubuntu
ubuntu için gelişmiş seçenekler
sistem ayarları gibi bir menü ile geliyor 8 -10 sn seçim yapılmazsa birinci seçenek olan ubuntu yüklenmeye başlıyor.

[heartsmagic]

Boot-Repair isimli uygulamayı kullanmayı dene. Viki'mizde anlatımı mevcut.

[karakartala]

Packard Bell ENTG71BM bilgisayarda UEFI ile ilgili sıkıntı yaşadım. Secure Boot özelliği kapanmıyordu. Secure boot'u devredışı bırakmak için Superuser Password kısmından şifre ayarlamak gerekiyormuş. Aynı sıkıntıyı yaşayan olursa Seuperuser Password kısmından şifre koyarak Secure boot özelliğini devredışı bırakabilir.

[hasanaa]

windows kurulu diskin bir kısmına kurarken boot loader'ı sda'ya ı kurmamız gerek efinin olduğu sda1'e mi?

[if]

windows kurulu diskin bir kısmına kurarken boot loader'ı sda'ya ı kurmamız gerek efinin olduğu sda1'e mi?

Hayır, /dev/sda'ya kurulmalı.

[hasanaa]

böyle görünmesi normal ozaman? gerçi herhangi bir hata almıyorum.
önce deepin kurmuştum, orada bootloader'ı sda'ya kurmuştum. sonra deepin yerine elementary'yi, bootloader'ını da sda'ya kurdum.
windows boot manager'la başlatınca win7 doğrudan sorunsuz açılıyor. deepin veya ubuntuyla başlatınca "aynı" grub ekranı geliyor, oradan da hem windows hem elementary sorunsuz açılıyor. (sanırım üzerine elementary kurmama rağmen deepin için oluşturulan boot device seçimindeki girdi silinmiyor ama grub silinip yenisi kuruluyor)

[eklenti yönetici tarafından silindi]

[if]

@hasanaa, öyle bir ekranı ilk kez görüyorum. İşletim sistemlerini başlatabiliyorsanız bir sorun yoktur. Ubuntu'yu seçince gelen ekranda Deepin var mı?

[hasanaa]

hayır. normal grub ekranı geliyor. fazladan seçenek var ama aynı yere çıkıyor yani sorun yok diyebiliriz

[kypdk]

Merhaba

yeni laptop aldım. Win8 var yanına Major veya Ubuntu kuracam

Security mode kapattım
Usb e uefi şeklinde acilmasi için kaydettim. Rufus du sanırım program adı

Boot aldım fakat bootloader aşamasında yazilamiyor gibi hata verdi

manjaro 0.8.12 denedim. Merak ettiğim legacy mode uefi nin tersi mi?

Legacy alırsam klasik şekilde kurulum yapabilir miyim yoksa gpt üzeri uefi için özel yapılaşma gerekecek mi? Kavram karmaşası yaşıyorum

Neler yapmam lazim

[heartsmagic]

"Legacy" olursa eski yönteme dönmüş oluyorsun, kısacası artık UEFI kurulumu yapılmamalı. Diskin de muhtemelen GPT değil MBR olması gerekiyor. Eğer UEFI kurulum yapacaksan aldığın hataya yoğunlaşman gerekiyor.

[kypdk]

Boost.Python error in job "Run script bootloader/main.py".

<class 'subprocess.CalledProcessError'>

Command 'grub-install --target=x86_64-efi --efi-directory=/boot --bootloader-id=Manjaro' returned non-zero exit status 1

Traceback:

  File "/usr/lib/calamares/modules/bootloader/main.py", line 240, in run

    prepare_bootloader(fw_type)

  File "/usr/lib/calamares/modules/bootloader/main.py", line 231, in prepare_bootloader

    install_grub(efi_directory, fw_type)

  File "/usr/lib/calamares/modules/bootloader/main.py", line 183, in install_grub

    "--bootloader-id={!s}".format(efi_bootloader_id)])

  File "<string>", line 2, in <module>

hatayi not ettim ama bir sonuca ulamadim.
uefi den vazgeçmek istemiyorum. uefi bir şekilde halletmem lazım

[heartsmagic]

Rufus ile yapman şart mı? Başka bir uygulama ile başarılı bir şekilde ISO oluşturursan kurulumu yapabilirsin. Viki'mizdeki Kurulum maddesinden UEFI ile ilgili kısmı incelemeye çalış.

[kypdk]

kubuntu kurdum geçtim manjaroya bulaşmıyorum şimdilik pre sürümü bug vardir diye bildirmek istedim üyelik aşamasinda 3 soru var ve son olarak mederatör onayi bekliyorsun saçmalık dedim çıktım

[aydnsercan]

rehberin adımlarını uyguluyorum ancak yine de siyah ekran da kalıyorum kurulum sırasında

[if]

@aydnsercan, UEFI var mı bilgisayarda? Ekran kartınız nedir? Kurulumun hangi adımında siyah ekranda kalıyorsunuz?