[Nasıl] Linux'da ISO Kalıbı Alma İşlemi Resimli Anlatım

[seron]

Merhaba arkadaşlar,
Yeni başlayanlar için kolay yoldan iso kalıbı alma konulu bir anlatım hazırladım. Aylardır görsel arayüzlü programlarla nasıl yapılır, anlatım arıyordum; bulamadım. Ben de kızdım, oturup hem nasıl yapıldığını öğrendim, hem de kaynak olması açısından pdf sunum hazırladım.

Aşağıdaki linkten indirip bilgisayarınızda depolayabilirsiniz:
http://s3.dosya.tc/server6/a9g8ws/Linuxda_ISO_alma.zip.html

Açıklama:

Bu belgede özellikle yeni başlayanlar için Linux sistemlerde K3B ve Brasero yazılımları ile
terminal(komut uçbirimi) yönergeleri kullanarak bir DVD ya da CD' den nasıl ISO kopyası
alınacağı anlatılacaktır. Anlatımın amacı, yeni başlayana kaynak sağlamak ve açık kaynak
programlarla da bu işin kolaylıkla yapılabileceğini anlatmaktır.

Anlatımda mümkün mertebe Türkçe kavramlar ve teknik terimler kullanılmıştır.

DİKKAT: İçerikte paylaşılan "disk kopyası çoğaltma" konusu, kesinlikle yasal olmayan, telif hakkı ile
korunan medyaların çoğaltılmasını kolaylaştırmak amacıyla hazırlanmamıştır. Lütfen telif hakkı ile
korunan medya içeriklerini yasadışı çoğaltmayınız, kullanmayınız ve/veya dağıtmayınız.

Linux işletim sistemlerinde müzik diskleri, film diskleri, çeşitli verilerden oluşan veri
diskleri oluşturmak için çeşitli yazılımlar kullanılmaktadır. Yine bu işleri yapmak için yazılım
kullanmadan, işletim sistemi çekirdeğine(kernel) eklenmiş görsel arayüzü olmayan programlar
sayesinde bazı terminal yönergeleri de kullanılabilmektedir.
Ancak ne var ki, internet üzerinde elinizdeki bir medyanın yedeğini kalıp halde nasıl
alınabileceği ile ilgili bilgiye ulaşmak çok zordur. Var olan bilgiler de sadece terminal komutları
şeklinde bilgiler olduğundan yeni başlayan linux kullanıcıları açısından itici gelebilmektedir.
Bu nedenle bu belge birçok linux kullanıcıları açısından güzel bir kaynak olacaktır.
Şimdi, optik disk yazılımları ile bir disk kalıbının nasıl bilgisayarınıza kopyalanacağını
öğrenelim.

k3B yazılımı ile ISO kalıbı almak:

K3b, oldukça gelişmiş ve birçok kullanıcı tarafından yeterli sayılabilecek bir optik disk
yazdırma-kopyalama yazılımıdır ve hemen hemen her linux sürümünde, ya depolarda (yazılım
merkezi; yazılım yöneticisi) bulunmakta ya da işletim sisteminin içinde kurulu gelebilmektedir.
Yazılımların ilgili sistemde kurulu olduğunu varsayarak anlatımımıza devam edelim.

K3B yazılımı çalıştırıldığında aşağıdaki gibi bir pencere açılır:

Resim-1: k3B yazılımı'nın arayüzü.

Eğer bilgisayarın optik okuyucusunda bir CD ya da DVD takılıysa, Resim-1'deki gibi
kırmızı ile işaretlenmiş yerde bu CD ya da DVD'nin adı görünecektir. Bu anlatımda disk kalıbının
adı "Ubuntu-14.04-32bit tr.iso" olarak varsayılabilir.Diskimizi ISO(Disk kalıbı) olarak bilgisayarımıza kopyalamak için, hemen pencerenin aşağısındaki
açık mavi bölümde görünen "Copy Medium..." ibaresine tıklatılması gerekir. Daha fazla seçenek
için, "More actions...(daha fazla eylem...)" ibaresine tıklatılarak bakılabilir.


Resim-2: Daha fazla eylem seçeneğinde yer alan imkanlar.

Yeri gelmişken bu seçeneklerin neler olduğundan uzunca bahsetmek uygun olur:

New Data Project - yeni veri tasarısı: görsel, işitsel, metin ve yazılımlardan oluşan karışık
ya da sadece bunlardan sadece bir ya da birkaçından oluşan dosya ya da dosyaları CD ya da DVD
disklerine kaydetmeye yarar.
Continue Multisession Project - Ucu açık bırakılmış tasarıya devam et: Bu seçenekte
şunun anlaşılması gereklidir: bir diske, aynen flaşbelleklerdeki gibi ileride içine veri kopyalamaya
devam edilecek şekilde ucu açık kayıt yapılabilir. Bu işleve "multisession - çoklu görev/çoklu
kopyalama" işlevi denir ve eğer ileride kopyalama yapmaya devam edilmek isteniyorsa bu
seçeneğin kullanılması gereklidir.

Bir diske sonradan veri ilavesi yapılamayacak şekilde "kapalı kayıt" da yapılmaktadır. Bu
işlevin adı yazılımdan yazılıma değişmekle beraber "single-session/non-multisession - bir defalık
kayıt" diye adlandırılabilmektedir. Kayıt bitiminde disk, yazılım tarafından kapatılır, kilitlenir.

New Audio CD Project - yeni müzik CD'si tasarısı: birçok müzikçalarda
oynatılabilecek .wav uzantılı ses dosyalarından oluşan disk yapmaya yarayan işlevdir.

New mixed mode cd project - karışık mod müzik CD'si tasarısı: Bu işlev çok
kulanılmamakla beraber, .mp3, .wav vb biçemlerde ses dosyalarından oluşan, birçok oynatıcıda
oynatılabilecek müzik CD'si yapmaya yarayan işlevdir.

New Video CD Project - Yeni VCD tasarısı: Günümüzde yaygınlığını yitirmiş olan film
diski oluşturma işlevidir. Bu diskler, CD lere kaydedilmiş .mpeg-1 biçemli film dosyası/dosyaları
içermektedir. Disk içeriğinde VCD oynatıcılar ve bilgisayarlar tarafından yorumlanacak veri
kütüphaneleri çeşitli isimlerde klasörlenmiştir ve asıl video dosyası "MPEGAV" klasörünün içinde
"AvseQ-1" olarak adlandırılmış olarak durmaktadır. Eğer disk içerisinde birden fazla film dosyası
varsa o da sıraya uygun olarak "AvseQ-2, AvseQ-3..." şeklinde adlandırılır.

New Video DVD Project - yeni film DVD'si oluşturma: Bu da günümüzde hala
kullanılmakta olan film DVD'lerinin oluşturulmasını sağlayan işlevdir. Ancak işlevin kullanılması
için profesyonel-ileridüzey kullanıcı olunması ve bazı ek yazılımlardan faydalanılması
gerekmektedir. Çünkü film dvdsi oluşturmak, sadece .mpeg-2 biçemli bir video'nun diske
kopyalanması ile mümkün olmamaktadır. Önce ilgili video'nun mpeg-2 formatına dönüştürülmesi,
daha sonra da ek bir yazılımla bazı kütüphane dosyalarının oluşturulması ve en son VIDEO_TS
klasörü oluşturularak içine sürüklenmesi, daha sonra da disk yazdırma programına "film DVDsi
oluştur" denilip diske yazdırılması gerekmektedir. Bu işlemleri yapmada, "Dvdflick" adlı açık
kaynak ücretsiz yazılımdan faydalanılabilir.

New e-movix project - yeni önyüklenebilir medya diski oluşturma: Bootable -
önyüklenebilir olarak açılan, özel bir müzik ve film diski oluşturma işlevidir. Sadece bilgisayarlar
içindir. Bir bilgisayar bu diskle başlatıdığında film izlemeye ve müzik dinemeye yarayan basit bir
linux işletim sistemi açlılır ve içerikteki müzik ya da filmler otomatik olarak oynamaya başlar.

Copy Medium - Disk kopyalama: Bu belgenin hazırlanmasına konu olan, disk çoğaltma ya
da bir diskten görüntü(kopya) alma işlevidir. Alınan bu kopya ISO uzantılı olarak saklanır ve ileride
istendiğinde tekrar bir optik disk'e yazdırılabilir.

Format/Erase Rewritable Disc - Yeniden yazdırılabilir disk biçimlendir/sil: çok kişi
tarafından bilinmese de piyasada tekrar tekrar yaz-sil yapılarak flaş bellek gibi kullanılbilen diskler
satılmaktadır. Bu diskler flaşbelleklerin yaygınlaşması ile beraber yeterince tanınamadan cazibesini
kaybetmiştir. Bu tür disklere veri yazdırmak normal disklere yazdırmaktan daha yavaştır; fakat
tekrar tekrar veri kaydedilip silinebilir. Bu disklere veri yazdırmadan evvel, eğer "multisession"
seçeneği ile oluşturulmamışlarsa, önceden kayıtlı verilerin silinmesi ve yeni verinin daha sonra
yazdırılması gerekmektedir.

Işte k3B'nin bu işlevi, bir rewritable-yeniden yazdırılabilir bir diski silip formatlamak, yani
yeniden veri yazdırmaya hazır hale getirmek için kullanılır.

Burn Image - görüntü (kopya/iso) yazdır: bu işlev, iso alma işlevi ile bilgisayara
kaydedilmiş bir disk kopyasının diske yazdırılmasını sağlar.

Rip Audio CD - Ses dosyasınıCD'sini bilgisayara işle: "Rip" terimi bir bilişim terimi olup, bir
müzik ya da film diskinin gerek sıkıştırılarak, gerekse sıkıştırılmadan; veyahut formatı değiştirilerek
ya da değiştirilmeksizin bilgisayara kopyalanması anlamına gelir. Bu işlevin ana amacı yüksek ücret
ödenerek satın alınmış bir müzik ya da film diski'nin sık kullanım sonucunda yıpranarak
bozulmasını önlemek amacıyla, veya da daha az yer kaplayacak şekilde bilgisayara kopyalayıp
kullanılmasını mümkün kılmaktır.
Dikkat! Bu işlev, yasadışı medya çoğaltımına elverişli olduğundan, dikkatli
kullanılmalı ve telif hakkıyla korunan medyaların rip'li ya da birebir kopyaları başkaları ile
paylaşılmamalıdır. Kullanılmakta bulunan bilgisayar başkaları tarafından da paylaşılıyorsa,
gerek birebir kopyalama(iso alma da dahil) gerekse rip'leme işlevi dikkatli kullanılmalı ya da
hiç kullanılmamalıdır.

Rip Video DVD - Film DVD'sini bilgisayara işle: Yukarıdaki anlatımda olduğu gibi, belli
bir ücretle satılan bir film DVD'sinin yıpranma ve bozulmalara karşı önlem olarak ve de daha az yer
kaplamasını sağlamak amacıyla dönüştürerek bilgisayara kopyalama işlevidir. Yukarıdaki uyarı
burada da geçerlidir.


Resim-3: Medya Kopyala seçeneği


Resim-4: Kopyalama seçenekleri penceresi.

"Copy Medium - Medya Kopyala" ibaresine tıklatıldığında Resim-4'deki gibi bir seçenek
ekranı açılacaktır. Bu ekranda "source medium - kaynak medya" bölmesinde optik okuyucuda
takılı olan diskin adı görünmelidir. Eğer görünmüyor ise, optik okuyucuya diskin takıldığından,
optik okuyucu'da ya da diskte sorun olup olmadığından emin olunmalıdır.

Eğer disk adı "Source medium - Kaynak medya" bölmesinde doğru görünüyor ise, hemen
aşağıda yeralan, "Options - Seçenekler" sekmesindeki "Only create image - Sadece görüntü
oluştur (diske yazma; bilgisayara kopyala)" kutucuğu doldurulur.
Hemen ardından, "image - görüntü" sekmesine geçilir:

Resim-5: Hedef klasör seçimi ve kopyalamanın başlatılması

Image - kopyalama seçenekleri sekmesine(Resim-5) gelindiğinde medya'nın nereye
kopyalanacağı görülür. Eğer istenirse hemen yandaki küçük klasör simgesinden kopyalamanın
yapılacağı hedef klasör değiştirilebilir. Önerilen, bu klasörün değiştirilmeyip, öntanımlı (default)
yani orada görünen hedefin kullanılmasıdır.

Kopyalanacak hedef klasör seçildikten ve emin olunduktan sonra, pencerenin sağ-alt
kısmında yeralan "start - kopyalamayı başlat" düğmesine basılır.


Resim-6: İstenen ayarı seçme.

Start düğmesine basıldıktan sonra Resim-6'daki gibi bir iletişim penceresi ile karşılaşılır. Bu
pencere kullanıcıya, programın öntanımlı ayarları(default settings) ile mi, kaydedilmiş
ayarlar(saved settings) ile mi, en son kullanılan ayarlar(last used settings) ile mi yapılacağını
sormaktadır. Burada anlatılmak istenen, doldurulan kutucuklardan, seçilen hedef klasörlere kadar
yapılan tüm ayarların bir daha ki seferde anımsanıp anımsanmayacağı ile ilgilidir. Default settings
seçilirse bir dahaki kullanımda ayarlar sıfırlanacaktır. Bu pencere de bir daha çıkmayacak, istenirse
k3B yapılandırma ayrlarından(configuraton dialog) tekrar değiştirilebilecektir.

Disk yazdırma yazılımlarında bir çok kullanıcının bilmediği; disk yazdırma hızı, iso
standartları, yazdırma standartları, bootable; yani önyükleme özellikli disk yapma ayarları ile ilgili
derinlemesine seçenekler yeralabilir. Işte bu seçenekler, ayarlar biraz daha ileri düzey kullanıcılarca
ihtiyaç duyularak sıkça kullanılmaktadır. Şayet kullanıcı bu ayarları hiç bilmiyor ise en uygun ayar
"Default Settings - Öntanımlı ayarlar (hiçbir şey bilmiyorum, sadece yap)" ayarı olacaktır.
Bu nedenle bu pencerede "default settings - öntanımlı ayarlar" düğmesine tıklatarak
devam edilir.

Resim-7: Kopyalama sürecini gösterir ekran.

Resim-7'de, kopyalama sürecinin başladığı ve yüzde kaç'ının tamamlandığı görülüyor.
Kopyalama süreci tamamlanmadan medya, optik okuyucudan çıkarılmamalı veya bilgisayar
kapatılmamalı; ayrıca mümkünse bilgisayarda başka bir program çalıştırılmamalı, başka işlerle
uğraşılmamalıdır. Aksi, kopyalamada farkında olunmadan hatalar oluşmasına neden olabilir.

Bunun nedeni, optik okuyucudan bilgisayarın sabitdiskine veri aktarılırıken, sabitdisk
kafasının disk yüzeyinde başka işler için gezinmesi ile kopyalama sürecinin sekteye uğramasıdır.


Resim-8: Kopyalama bitti. Şimdi ISO dosyası'na gidilip başka bir klasör vb.'de
saklanabilir.

Resim-8'deki görselde kopyalamanın başarıyla tamamlandığı görülüyor. Şimdi "close-kapat"
düğmesine basılarak hedef klasöre geçilerek oluşturulan kopya medya istenen yere taşınabilir.
Eğer "show debugging output" düğmesine basılırsa, kopyalama esnasında medya'da
karşılaşılabilen ve giderilmeye çalışılmış hatalara bakılabilir. Bu, ileridüzey kullanıcılar içindir.

Resim-9: Hedef klasörün kontrolü.

Yukarıdaki görselde de kaynak klasörde oluşturulmuş ISO kalıp dosyası görülüyor. Artık
k3B yazılımı kapatılabilir, kopyalanan ISO kalıbı da başka bir yerde arşivlenebilir.

Brasero yazılımı ile ISO kalıbı almak:

Brasero yazılımı, özellikle Linux-Ubuntu ve türevleri başta olmak üzere hemen her linux
sürümünde yüklü gelmektedir. Bir ISO kalıbının bilgisayara kopyalanması işlevi brasero ile de
mümkün olmaktadır.


Resim-1: Brasero yazılımı ve ISO kalıbının nasıl alınacağı ile ilgili "diski kopyala"
seçeneği.
Brasero yazılımı çalıştırıldığında Resim-1'deki gibi bir pencere açılır ve sırasıyla "ses
projesi", "veri projesi", video projesi", "diski kopyala", "kalıp yazdır" seçenekleri yeralır. Buradaki
seçenekler k3B programınkalerle aynı-benzer işlevler yürütürler.

Brasero yazılımı ile optik diskten ISO kalıbı yedeklemek için, "Diski kopyala" düğmesine
basılır.


Resim-2: Kaynak disk ve kopyalama yerinin seçimi.

Diski kopyala düğmesine basıldığında Resim-2'deki pencere açılır. Burada, "kopyalanacak
diski seçin" bölmesinde optik sürücü'ye takılı olan diskin adı görülmelidir. Şayet görülmüyorsa,
optik disk sürücüsüne disk takılı olduğundan, diskin sorunsuz olduğundan emin olunmalıdır.

Şayet kopyalanacak disk bölmesinde doğru disk adı görülüyorsa, "yazılacak diski seçin"
bölmesine tıklayarak "sürücüdeki yeni disk kaynak disk ile aynı(Diski başka boş bir diske
kopyala)" seçeneğini değiştirip; "kalıp dosyası" ibaresini aktif hale getirilir.

Resim-3: Kalıp dosyası seçildiğinde penceredeki seçenekler kalıp oluşturma'ya uygun
hale geldi.

Bu işlem tamamlandığında pencere Resim-3 deki görünüme kavuşur. "Yazılacak diski seçin"
bölmesinde de hedef klasörün yeri ile oluşturulacak ISO'nun adı görülür. Istenirse hedef klasör
değiştirilebilir; ancak önerilen, öntanımlı hedef klasör ve ISO dosyası adının korunmasıdır.

Bu işlem de bittikten sonra pencerenin sağ altta yeralan "kalıp oluştur" düğmesine basılır.


Resim-4: Kopyalama süreci'ni gösterir pencere.
Kalıp oluştur düğmesine basar basmaz, kopyalama süreci başlar(Resim-4).


Resim-5: Kopyalama bitince hedef klasör kontrol edilir.

Kopyalama bittikten sonra kopyalama süreci ekranı kapatılır ve kaynak klasör kontrol
edilir.(Resim-5)

Disk kalıbı kopyalama ile ilgili olarak yasal açıdan dikkat edilmesi gerekenler burada
da geçerlidir. Lütfen telif hakkı ile korunan ürünleri çoğaltmayın, yaymayın, kullanmayın ve
bulundurmayın.

Komut satırına yönergeler vererek iso kalıbı almak:
Linux işletim sistemlerinde Terminal(komut uçbirimi) kullanılarak birçok işlevi yürütmek
mümkündür. Yine de yeni başlayanlar, terminal'e uzun uzadıya yönergeler yazarak uğraşmaktansa,
görsel arayüz'den kullanılabilecek programları tercih etmektedirler.

Herşeye rağmen, görsel arayüzden kullanılan yazılımların yanında, terminal'e verilecek
yönergeler ile de bazı işlevleri öğrenmek uygun olabilir.

Terminalde iso yapmak, yedeklemek, yazdırmak, flaş belleğe işlemek vb. için, "dd"
yönergesinden faydalanılmaktadır.

Terminale yazılacak "dd"yönergesi ile ISO alımı şöyle yapılmaktadır:
-kullanılan linux sürümünün komut istemi(terminali) çalıştırılır.
-aşağıdaki yönergeler yazılır:

Kod Seç Genişlet

dd if=/dev/sürücü_ismi of=iso_ismi.iso

Bu komutun verildiği dizinde ISO oluşturulur. Örneğin komut başlangıç dizininde verilmişse /home/kullanıcı_adı dizininde olşacaktır. Buradaki sürücü ismi cdrom veya doğrudan aygıt ismi olmalıdır, örneğin sr0. 

Eğer ISO'nun oluşturulması istenilen dizin belirlenmek isteniyorsa doğrudan dizin yolu da verilebilir. Örneğin:

Kod Seç Genişlet

dd if=/dev/sürücü_ismi of=/home/kullanıcı_adı/kopyalanacak_dizin/iso_ismi.iso

Bu işlem de yapıldıktan sonra kopyalama işlemi başlar, ve bittikten sonra hedef klasör
kontrol edilebilir. Önerilen, kopyalanacak iso adının, kaynak disk adı ile aynı olmasıdır.

Bu belgede Terminal yönergeleri ile ISO kalıbı kopyalama işlevi ile ilgili olarak aşağıdaki
kaynak siteden faydalanılmıştır:
https://beginnershark.wordpress.com/2011/11/17/linuxda-cd-veya-dvd-verilerini-iso-olarak-
alma/
Istenirse daha fazla araştırma yapılarak daha detaylı işlevler de öğrenilebilir.

-Bitti-

Hazırlayan: seron
Ubuntu Türkiye Forumu üyesi
5 December 2015

[Reverser]

Anlatımı konuya geçersen sabitleyebiliriz.
İmaj ekleme işini shutter ile kolayca yapabilirsin screenshot alıp programın kendi arayüzü üzerinden upload edebiliyorsun aklında bulunsun.

[betseg]

Wiki'ye eklerseniz daha yararlı olacağına inanıyorum.

[seron]

Anlatımı konuya geçersen sabitleyebiliriz.
İmaj ekleme işini shutter ile kolayca yapabilirsin screenshot alıp programın kendi arayüzü üzerinden upload edebiliyorsun aklında bulunsun.

Konu güncellenmiştir. Shutter'i kulanıyorum. Ama sitemizde metin-resim-metin-resim şeklinde resim ekleme işlevi olmadığı için metin sayfasının en aşağısına "ek" olarak eklenmesinden ve çabalarımın boşa gitmesinden korkuyorum. o yüzden şimdilik hızlıresim'e tek tek upload ededurayım...

Wiki'ye eklerseniz daha yararlı olacağına inanıyorum.

Maalesef ekleyemem. Geçende vikimizi biraz inceledim. Şartları biraz ağır ve çok karmaşık bir sistem gibi geldi. Konu burada dursun, eğer yayınlamak isterlerse veririz. Kendimi viki için yetersiz buluyorum.

Yorumlarınız için teşekkür ederim, daha devamı gelecek...

[-DıLgEş-]

Güzel ve ayrıntılı olmuş, elinize sağlık..

[seron]

Teşekkür ederim arkadaşlar.

Ben şimdiden herkese teşekkür ediyorum; iki de bir teşekkür yazmıyayım, konu gereksiz yere üste çıkmasın. Yorumlarınızı okuyorum bilginiz olsun. Yanlış vb şeyler varsa bildirin, düzeltelim.

[Reverser]

emeğin için teşekkürler, konuyu sabitledim.

[qhareb]

@seron
Güzel bir kaynak olmuş, elinize sağlık. Teşekkür ederiz.

[Sh4oTT]

Teskkurler hocam ellerinize saglık

[heartsmagic]

@seron, öncelikle eline sağlık. Ufak bir ekleme yapayım, dd ile kullanımda iki farklı komut yok esasında. Kaynak biraz karışık anlatmış gibi, fakat orada izah etmiş aslında. İlk komutla da yapılır ilgili işlem, komut nerede verildiyse orada oluşturur ISO dosyasını. İkinci komutta ise ISO'nun oluşturulacağı yer belirtiliyor sadece farklı olarak.

[seron]

hearstmagic, bildirimin için teşekkürler. Ben komut olayından pek anlamıyorum biliyorsun. O yüzden size metnimi düzenleme hakkı veriyorum, doğrusu neyse siz düzeltin.

[heartsmagic]

Tamamdır, ben bir iki dokunuş yaptım.

[taramtula]

Gerçekten faydalı. eline sağlık, boş bir zamanımda okuyacağım.

[ardaertugrul]

Çok teşekkürler aradığım bir konuydu

[iblah60]

emeğine sağlık teşekkürler